Kennisbank

Heb je wel eens gemerkt dat je naar een belangrijk doel toewerkt om vervolgens spectaculair te falen, omdat je iets stoms hebt gedaan?

Of misschien voel je je gestrest en angstig als je iets belangrijks probeert te bereiken. Hierdoor kun je je steeds gefrustreerder, ontmoedigd en boos op jezelf voelen. Deze gevoelens houden je gevangen en weerhouden je ervan te doen wat je moet doen.

Dit zijn allemaal tekenen van zelfsabotage.

Zelfsabotage tast je zelfvertrouwen en gevoel van eigenwaarde aan, en beïnvloedt je relaties met anderen. Met elke mislukte poging om te doen wat je wilt, "bewijs" je jezelf dat je het niet kunt of niet moet doen.

Welk zelf ondermijnend gedrag je ook vertoont, het is essentieel dat je het overwint als je het beste uit je leven en je carrière wilt halen.

Gelukkig kun je ontsnappen aan zelfsaboterend gedrag, en dit artikel laat je zien hoe.

Wat is zelfsabotage? 

Sabotage is het vernietigen of ondermijnen van iets, vaak op een heimelijke manier. Meestal betekent dit de directe en opzettelijke betrokkenheid van de saboteur – daarom wordt het woord meestal gebruikt in verband met spionage, of in bedrijfssituaties waar een insider de schade veroorzaakt.

De term zelfsabotage wordt gebruikt wanneer dit destructieve gedrag op jezelf is gericht. In het begin merk je misschien niet eens dat je het doet. Maar wanneer negatieve gewoonten je inspanningen consequent ondermijnen, kunnen ze worden beschouwd als een vorm van psychologische zelfbeschadiging.

Tekenen van zelfsabotage

Zelf-sabotage kan zich uiten in veel verschillende gedragingen, uniek voor elke persoon. Maar er zijn enkele veel voorkomende, terugkerende voorbeelden.

Je kunt bijvoorbeeld een deadline "vergeten" of een presentatie niet goed voorbereiden. Misschien ben je consequent te laat op je werk. Misschien iets uitstellen wat je moet doen steeds weer uitstellen, ook al weet je dat je het moet afmaken.

Misschien begin je projecten, maar maak je ze nooit af. Je voelt je niet in staat om verder te gaan, zelfs als je een opwindende kans krijgt. Of je droomt ervan om iets van grote persoonlijke betekenis te doen, maar komt er nooit aan toe om er iets aan te doen.

Een ander teken van zelf sabotage is dat je zonder rationele reden tot stilstand komt in de weerstand wanneer je je doelen probeert te bereiken. De vaardigheid en wilskracht zijn er, maar iets houdt je tegen om verder te gaan.

Zelf-sabotage wordt vaak gedreven door negatieve zelfpraat waarbij je jezelf vertelt dat je ontoereikend bent, of onwaardig voor succes. Je denkt dingen als: "Dat kun je niet!" Dat verdien je niet. "Als je het probeert, zul je waarschijnlijk toch falen."

We hebben dit soort gedrag waarschijnlijk allemaal wel eens meegemaakt. Maar sommigen van ons zijn vatbaarder voor zelf sabotage dan anderen, en het kan moeilijk zijn om toe te geven dat we het doen.

Negeer of onderschat de tekenen dus niet – zelf sabotage kan een misplaatst gevoel van waardeloosheid versterken en een rechtvaardiging vormen voor negatieve gedachten die geen basis hebben in de werkelijkheid.

Zelfsabotage en eigenwaarde

Een van de belangrijkste redenen waarom mensen zichzelf saboteren is een gebrek aan eigenwaarde. Dit kan veel verschillende oorzaken hebben, maar de gevolgen zijn dezelfde: gevoelens van waardeloosheid of onbekwaamheid, de overtuiging dat je geen succes verdient, en zelfs zelfhaat.

Je maakt je misschien zorgen dat als je faalt, je familie minder van je zal denken, of dat als je succesvol bent, je collega's jaloers zullen zijn. Deze diepgewortelde gedachten en gevoelens veroorzaken negatieve zelfpraat, die je angsten en je zelf saboterend gedrag aanwakkert.

Sommige mensen saboteren zichzelf omdat ze dan het gevoel hebben dat ze hun situatie onder controle hebben. Door een situatie te saboteren en vervolgens te redden, kan hun zelfvertrouwen op korte termijn een boost krijgen. Het kan zelfs tijdelijk opwindend aanvoelen. Op de lange termijn blijken deze "beloningen" echter destructief te zijn.

Hoe zelfsabotage je beschadigt

Zelf-sabotage zorgt ervoor dat je op een aantal manieren faalt. Ten eerste versterkt het negatief gedrag dat je potentieel voor succes aantast. Op die manier kan het gebeuren dat je voortdurend tekortschiet in je doelen.

Het kan ook je reputatie schaden. Als je niet doet wat je zegt dat je gaat doen, is er een reëel risico dat je baas en collega's je gaan zien als onbetrouwbaar, niet geëngageerd, lui, of zonder drive.

Mensen die zichzelf saboteren kunnen zich ook gedragen... passief-agressief en hebben moeite met het beheersen van woede. Deze neigingen beschadigen relaties met vrienden, familie en collega's.

Zulke mislukkingen en teleurstellingen creëren nog meer gevoelens van schuld en frustratie. En na verloop van tijd kan dit uitgroeien tot schaamte, die een laag zelfbeeld voedt.

Zelfsabotage verslaan

Het goede nieuws is dat je zelfsabotage kunt overwinnen en, met oefening, kunt vervangen door zelfvertrouwen. Volg deze stappen om je innerlijke saboteur te verslaan:

1. Herken je gedrag

Om zelfsabotage te stoppen, moet je eerst je eigen zelf-saboterende gedrag herkennen. Denk aan doelen die je al lang hebt, maar die je nooit hebt bereikt. Zijn er bepaalde gebieden waar je een beslissing uitstelt? Heb je last van een gebrek aan motivatie zelfs voor belangrijke dingen?

Denk aan iets waar je vaak in faalt, zonder duidelijke reden. Is er iets wat je doet, of niet doet dat andere mensen (je baas, in het bijzonder) voortdurend frustreert? Is er een activiteit of taak die aan je knaagt en je ontevreden maakt, omdat je weet dat je het beter zou kunnen doen?

Het kan pijnlijk zijn om jezelf dit soort vragen te stellen, maar het is belangrijk. Stem je af op probleemsituaties zodat je beter begrijpt wat er gebeurt.

2. Begrijp de emoties die tot het gedrag leiden.

Zelf-saboterend gedrag komt vaak voort uit gevoelens van angst, woede en waardeloosheid. Je kunt bijvoorbeeld opzettelijk een verslag onafgemaakt hebben gelaten omdat je baas je in de gang afwees en dat maakte je boos en overstuur. De gebeurtenis triggerde de emotie, die op haar beurt leidde tot een zelfvernietigende actie.

In feite kan je baas diep in gedachten zijn geweest over iets anders, en zou hij geschokt zijn en spijt hebben als hij zich realiseert dat hij je van streek heeft gemaakt. Je emoties moeten op dat moment rekening houden met deze mogelijkheid.

Probeer altijd je emoties te beheersen, zodat je je niet inlaat met gedrag dat negatieve gevolgen heeft, of dat anderen onrecht aandoet. Controleer de waarschuwingssignalen van woede en angst voordat ze uit de hand lopen.

3. Zoek het denken of de overtuigingen die de emotie veroorzaken

De kans is groot dat de emotie die leidde tot je negatieve gedrag werd veroorzaakt door irrationele gedachten. Denk aan het bewijs voor die gedachten – in het voorbeeld hierboven was je baas niet afwijzend omdat hij je niet mag, hij had gewoon veel andere dingen aan zijn hoofd.

Let op wat je tegen jezelf zegt als je jezelf in de weg zit of schrijf het op.

Als je weet wat je negatieve zelfpraat is, vraag je dan af welke diepere overtuigingen ten grondslag liggen aan dit zelf ondermijnende denken. Zijn deze overtuigingen rationeel? Zijn ze gebaseerd op duidelijke feiten?

4. Verander je gedrag, emoties en gedachten

Als je je bewust wordt van de negatieve emoties, gedragingen en gedachten die tot zelfsabotage leiden, kun je beginnen ze aan te vechten. En als je een van deze drie aspecten kunt veranderen, zullen de andere twee ook gemakkelijker veranderen.

Daag negatief denken uit met logische, positieve affirmaties. Draai je aannames om en krijg het broodnodige perspectief.

Koppel vervolgens deze nieuwe positieve zelfpraat aan wat je kunt bereiken en wat je wilt bereiken. Als je vaardigheden, principes en gedrag op elkaar aansluiten, kun je de mentale, emotionele en fysieke toestand creëren die nodig is om te doen wat je maar wilt.

5. Zelf ondersteunend gedrag ontwikkelen

Wanneer je de valse beweegredenen voor jezelf saboterende gedrag hebt geïdentificeerd en begonnen bent te verslaan, kun je beginnen je gevoel van eigenwaarde weer op te bouwen. Overweeg de volgende vragen:

• Is er iets wat je kan zeggen over jezelf dat positief is of aanmoedigend?

• Zijn er ook andere keuzes? Kun je ook via een ander pad bij je eindbestemming komen? Denk hier aan hulp vanuit het team, bijvoorbeeld via Intervisie.

• Kun je zelfvertrouwen opbouwen door kleinere doelen te stellen en te bereiken, op weg naar de grotere doelen?  Gebruik dan je antwoorden om een boodschap te bedenken die je inspireert om in een positieve richting te gaan.

Bijvoorbeeld: "Ook al zal ik dit project niet op tijd afmaken, ik weet dat ik de middelen en vaardigheden heb die ik nodig heb om me er doorheen te slaan. Als ik het project begin aan te pakken, weet ik dat ik veel van de stress en angst die ik met me meedraag terwijl ik aan het uitstellen ben, zal loslaten."